भाषिक शुद्धतामा ह्रास आएकोमा सरोकारवालाको चिन्ता

मुक्ति तिवारी
नवलपरासी,पश्चिम्

पछिल्लो समय नेपाली भाषामा देखिएको बढ्दो अशुद्धताप्रती सरोकारवालाहरुले चिन्ता व्यक्त गरेका छन ।भाषाको संरक्षण, संवद्र्धन र विकासका सम्बन्धमा, मातृभाषा शिक्षाका सन्दर्भ लगायतका विभिन्न आधारलाई केलाउदै बर्दघाट प्रज्ञा प्रतीष्ठानले नेपाली शुद्ध लेखन प्रशिक्षण सम्बन्धि द्विदिवसीय गोष्ठी आयोजना गरेको छ ।

भाषाको अनुसन्धानात्मक विकास र सहयोगका लागि गोष्ठी आयोजना गरिएको बताईएको छ । सरकारले नेपालका नीति तथा कार्यक्रमहरूमा, देशको भाषिक विकासलाई पनि एउटा महत्वपूर्ण विषयका स्थानमा राख्न नसकेको आजसम्मको अभ्यासले प्रष्टै देखिएको समेत सरोकारवालाहरुले औल्याएका छन ।

सरकारीकार्यालय,प्रशसनिक क्षेत्र ,विद्यालय,सञ्चारजगत लगायतका क्षेत्रमा देखिने भाषीक अशुद्धताले नजानिदो गरि भाषा माथी गम्भीर प्रहार भैरहेको ठम्याईएको छ ।भाषा परिवर्तनशिल भएपनी आफु अनुकुलका व्याख्या र विश्लेषणले भाषाको संरक्षण हुन नसकेकोले शुद्धतामाथी बिचलन आएको बर्दघाट प्रज्ञा प्रतिष्ठानका कुलपति डा.घनश्याम न्यौपाने “परिश्रमीले” बताउनु भयो ।”अभिव्यक्त गर्ने भाषा मानिस सग मात्रै हुन्छ पशु सग हुदैन,अन्य प्राणी सग हुदैन यसर्थ भाषा गम्भीर कुरा हो”न्यौपानेले भन्नू भयो ।

सरकारी कार्यालयमा हुने अशुद्ध भाषाका कारण नागरिकले दुख पाएको कार्यक्रममा बोल्ने वक्ताहरुले बताएका छ्न ।जन्मदर्ता,नागरिकता र शैक्षिकप्रमाणपत्र लगायतका कागजातमा भाषिक अशुद्धताका कारण आम सर्वसाधारणले निकै झन्झट ब्योहोर्नु परेको उनिहरुले बताएका छन ।

हरेक सरकारी तथा निजी संस्थाले शुद्ध र मानक भाषामा सूचना, जानकारी तथा सामग्री प्रसारण गरिनुपर्छ । विशेष गरेर सरकारी सूचनामा अशुद्ध प्रयोग नगर्न नगराउन सचेतना अभियान र नीति बनाइनुपर्ने कार्यक्रम उपस्थितित सम्बन्धित क्षेत्रका सरोकारवालाहरुले धारणा व्यक्त गरेका छन ।भाषा बिनिमयको साधन मात्र नभै सभ्यता, सस्कृती,पहिचान र अस्तित्व संग जोडिएको प्राध्यापक डा.श्याम प्रसाद न्यौपानेले बताउनु भयो ।

भाषा आयोगका सदस्य अमर गिरीले भाषीक त्रुटिपूर्ण हुदा अर्थको अनर्थ लाग्ने बताउदै विश्वमा भाषिक बहुलतालाई ठूलो सम्पती मानिने उल्लेख गर्नु भयो ।पछिल्लो समय भाषाहरु मर्दै गएको प्रती चिन्ता ब्यक्त गर्दै डा.गिरीले भाषामा देखिएका नितिगत समस्याको समाधान गर्दै लगिनु पर्नेमा जोड दिनु भयो ।

नेपाली भाषाको वर्णविन्यास सम्बन्धी विवादमा परेको रिटमा २०८१ असारमा सर्बोच्च अदालतले भाषा परिवर्तन नभै पुरानै यथावत रहने फैसला गरेको थियो ।

अदालतले पाठ्यक्रम पाठ्यपुस्तकको विषयमा निर्णय गर्दा त्रिभुवन विश्वविद्यालय, नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानसँग परामर्श गरी निर्णय गर्ने अधिकार शिक्षा मन्त्रालयलाई हुने भएपनि भाषाको व्याकरण नै परिवर्तन गर्ने, वर्णविन्यास ह्रस्वदीर्घको नियमहरु नै परिवर्तन गर्ने अधिकार शिक्षामन्त्रालयलाई नहुने भन्दै उक्त निर्णयलाई बदर गरेको समेत कार्यक्रममा जानकारी गराईएको थियो ।कार्यक्रममा मुलतः वडा सचिवहरू र शिक्षकहरुको सहभागीता रहेको थियो ।

प्रकाशित गर्दा गहिरो अध्ययन र गम्भीरता नहुँदा विद्यालय, सरकारी तथा गैरसरकारी र विभिन्न सञ्चारमाध्यममा भाषागत त्रुटि हुने गरेको भन्दै भाषाजस्तो महत्वपूर्ण विषयमा गम्भीर हुन जरुरी रेहेको गोष्ठी मार्फत औल्याईएको छ।